نوسانات قیمت ادوات و نهاده‌های کشاورزی ازجمله مواردی است که کشاورزان لرستان را درگیر کرده و علاوه‌بر رنج کشاورزان، آب و خاک را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. لرستان از استان‌های پر آب کشور و دارای خاک مساعد است و کشاورزی و باغداری از استعدادها و توانمندی‌های آن به‌شمار می‌رود. با این‌که لرستان، استان اول تولید حبوب کشور است، اما کشاورزان با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و هر ساله نظاره‌گر تاراج دسترنج خود توسط سودجویان هستند.

گرانی ماحصل یک عامل نیست

یک کارشناس اقتصادی با اظهار این‌که متأسفانه همه‌چیز در هم تنیده شده است و وقتی قیمت ارز بالا می‌رود، تمام صاحبان مشاغل نیز هزینه تمام‌شده‌شان بالا می‌رود، به بازار گفت: مشکل اصلی این است که دولت توان نظارت بر بازار را ندارد. بخشی از افزایش قیمت‌ها باز می‌گردد به دخالت چند نفر سودجوی انحصارگر که واردات نهاده‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی را در دست دارند و درحق مردم اجحاف می‌کنند.

عبدالمجید شیخی عنوان کرد: درواقع بازار رها شده است و اکنون افزایش قیمت‌ها در تمام نهاده‌ها و ستانده‌ها است. بایستی دولت از بخش کشاورزی با تمام ابزارهای ممکن حمایت کند، نهاده‌های کشاورزی و تجهیزات را باید به قیمت ترجیحی در اختیار کشاورزان قرار دهد. باید تلاش در راستای حمایت در تأمین نهاده‌ها و ماشین‌آلات باشد، ولی چون دولت خود را مقید به حمایت از بخش کشاورزی نمی‌بیند، متأسفانه در اقتصاد بیش‌ترین آسیب را از ناحیه کشاورزی می‌بینیم.

تأثیرگذاری سیاست‌های دولتی

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: دولت اگر سیاست درستی داشت، ابتدا قیمت خرید تضمینی گندم را اصلاح می‌کرد. اکنون قیمت خرید تضمینی گندم کم‌تر از قیمت محصولی است که از خارج وارد می‎کنیم که به ضرر بخش کشاورزی است. درواقع تنبیه تولید گندم در بخش کشاورزی محسوب می‌شود، لیکن بایستی برنامه خرید تضمینی، برنامه قیمت تضمینی و برنامه حمایت از نهاده‌های کشاورزی، حمایت بازاریابی و حمایت فناوری را داشته باشیم.

شیخی گفت: دولت باید چشمانش را باز کند و مراجعه‌ای به برنامه‌های حمایتی کشورهای پیشرفته در بخش کشاورزی داشته باشد و شاخص برنامه‌های حمایتی را در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ببیند. از سوی دیگر باید گفت بخش کشاورزی یکی از رکن‌های اصلی امنیت کشور است و هرگونه افزایش قیمت نهاده‌ها و ادوات در تولید بخش کشاورزی اثر منفی دارد؛ به‌ویژه با این سیاست‌های ولنگار بازرگانی دولت و با وجود انحصار در بخش واردات نهاده‌ها و ستاده‌ها، بخش کشاورزی بسیار در معرض آسیب است و متأسفانه به‌دلیل فقدان برنامه تنظیم بازار این آثار سوء خود را بیش‌تر و بزرگ‌تر نشان می‌دهد.

ارز یک مشکل اساسی

از سوی دیگر رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع‌طبیعی ایران نیز با اظهار این‌که قیمت ادوات کشاورزی افزایش داشته و متأسفانه روزبه‌روز گران‌تر هم می‌شود، افزود: با توجه به بالا رفتن ارز و شایعاتی که در کشور به راه می‌افتد و محصولی گران می‌شود، به‌صورت زنجیره‌ای تمام محصولات دیگر به همین شکل گران می‌شود. از طرفی ارز چهارهزار و 200 تومانی که حذف شده و همه‌چیز به ارز نیمایی محاسبه می‌شود، روی همه محصولات اثر می‌گذارد و همه محصولات را گران می‌کند.

محمدشفیع ملک‌زاده خاطرنشان کرد: یک دلیل افزایش این قیمت‌ها نبود نظارت و کنترل است، ما نظارت و کنترل درستی در کشور در بحث بازار و فروش کالاها نداریم. قطعاً زمانی‌که تجهیزات و مواد اولیه به این شکل افزایش پیدا می‌کند، تولیدکننده یا کشاورز قدرت خرید این تجهیزات را ندارد و مسلماً در بحث مکانیزه کردن بخش کشاورزی خیلی عقب می‌مانیم و بیش‌تر به کار سنتی ادامه می‌دهیم که باعث می‌شود خسارت زیادی به بخش کشاورزی وارد شود.

وی گفت: تمام دنیا و کشورهای پیشرفته به‌سمت کشت مکانیزه رفته‌اند و کشاورزی را اقتصادی کرده‌اند، ولی متأسفانه دلیل اصلی که نمی‌توانیم در این راستا حرکت کنیم، همین ناتوانی و دست خالی کشاورز و تولیدکننده است که توان این‌که یک تراکتور را خریداری کنند یا ماشین‌آلات امروزی را بخرند، ندارند.

اوضاع در قم هم مناسب نیست

در قم نیز گرانی وسایل مکانیزه کشاورزی باعث شده تا کشاورزان از شیوه‌های سنتی در کشاورزی استفاده کنند که این مسأله علاوه‌بر بهره‌وری کم‌تر باعث فرسایش خاک و هدررفت آب می‌شود. هر چند جهاد کشاورزی قم برای تشویق کشاورزان به‌سمت مکانیزه کردن کشاورزی تسهیلاتی را پرداخت کرده است؛ اما همچنان افزایش قیمت ادوات بدون نظارت عرصه را بر کشاورزان قمی تنگ کرده و کشاورزان با توجه به گرانی ادوات و کود و سم و ثابت بودن قیمت فروش محصولات کشاورزی رنج‌نامه بی‌پایانی دارند.

استفاده از تجهیزات پیشرفته و مکانیزه در مزارع و تکمیل زنجیره تولید محصول‌های قابل کشت در قم ازجمله سیاست‌های مورد توجه برای بالا بردن ارزش‌افزوده اقتصادی بخش کشاورزی است، استانی که کویری است و سال‌ها با مشکلات کمبود منابع آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند و راهی جز تغییر الگوی کشت و مکانیزه شدن کشاورزی ندارد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم بیان می‌کند: این مرکز تلاش دارد تا با افزایش دانش بهره‌وران و مکانیزه کردن بخش کشاورزی استان از هدر رفت منابع آبی و خاکی جلوگیری کند. در کشاورزی تجاری ما به بخش‌های وارد شدیم که در آن می‌تواند مزیت‌هایی برای استان باشد تا علاوه‌بر توسعه کمی و کیفی تولید درآمد کشاورزان را افزایش دهد.

عباس پورمیدانی می‌افزاید: به‌طورکلی تمام فعالیت‌های سازمان جهاد کشاورزی قم در راستای رسیدن به این هدف است و در این‌خصوص طرح‌های بزرگی همچون اصلاح الگوی کشت و مکانیزه شدن آن پایه‌ریزی شده است که موجب تحول کشاورزی استان خواهد شد.

تمهیدات لازم اندیشیده می‌شود

رئیس اداره مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان قم در پاسخ به این سؤال که برای حمایت از کشاورزان در شرایط سخت کنونی بازار ماشین‌آلات کشاورزی چه اقدامی شده، عنوان می‌کند: با توجه به گرانی ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی دولت تا جایی‌که مقدور بوده، تمهیداتی را برای توسعه مکانیزاسیون کشاورزی و تشویق و حمایت کشاورزان برای مکانیزه شدن اجرا کرده است.

سیدمهدی مظهری می‌افزاید: برای بخش مکانیزاسیون کشاورزی هرکدام از استان‌ها خط اعتباری ویژه‌ای دارند و جهاد کشاورزی استان قم از این خط برای پرداخت تسهیلات برای امر خرید ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی استفاده می‌کند.

وی افزود: برای این امر وام پنج‌ساله با سود مشارکتی 15 درصد از سال گذشته برای کشاورزان پرداخت شده است که با توجه به استقبال خوب کشاورزان و بهره‌برداران قمی کل اعتبارات سال گذشته صفر شده است. سال گذشته 12 میلیارد و 700 میلیون تومان برای خط اعتباری شماره هفت استان قم هزینه شده است. امسال هم برای تشویق کشاورزان برای مکانیزه شدن و همچنین اعطای تسهیلات برای این امر اعتبار 24 میلیارد و 300 میلیون تومان اختصاص داده شده است.

خراسان‌رضوی مستعد، اما دارای مشکل

از سطح زیرکشت حدود یک‌میلیون هکتار در استان خراسان‌رضوی بیش از 627 هزار هکتار زراعی و حدود 362 هزار هکتار باغی است، لذا این با تولید بیش از هشت میلیون تن تولید انواع محصولات زراعی، باغی، دامی و آبزیان باارزش ناخالص اقتصادی بیش از 330 هزار میلیارد ریال جایگاه تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد ملی و استان دارد و نقش مهمی در تأمین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی، تأمین مواد اولیه موردنیاز صنایع و ایجاد اشتغال ایفا کرده است.

به اعتقاد کارشناسان و صاحب‌نظران، کشاورزی در ایران با مکانیزه شدن هنوز فرسنگ‌ها فاصله دارد و بسیاری از کشاورزان مناطق مختلف کشاورزی نتوانسته‌اند به‌دلایل مختلف آن‌گونه که باید و شاید از مزیت‌های طرح‌های توسعه کشاورزی بهره‌مند شوند. با وجود تلاش‌های دولت برای افزایش شاخص مکانیزاسیون، اما این شاخص در طی سال‌های گذشته از 28 به 50 درصد در خراسان‌رضوی رسیده است که هنوز بنا بر گفته کارشناسان جهاد کشاورزی کافی نیست.

با وجود این‌که در خراسان‌رضوی تعداد 363 هزار بهره‌بردار در بخش کشاورزی فعالیت دارند و بخش وسیعی از اراضی تحت کشت غلات اختصاص دارد، اما درصد کشت مکانیزه از 50 درصد فراتر نمی‌رود. حتی بنا بر آمار در شاخص سمپاشی که با سلامت انسان‌ها در ارتباط است و استفاده از ابزار مکانیزه منجر به تسهیل سمپاشی و کاهش باقی‌مانده سموم بر روی محصولات می‌شود، اما این شاخص نیز از 55 درصد فراتر نمی‌رود.

تمهیدات جهاد کشاورزی برای کاهش مشکلات

علی قوچانی، یک کشاورز خراسانی، می‌گوید: خرده‌مالکیت زمین‌ها باعث می‌شود کشاورزان در تأمین سرمایه اولیه و خرید ماشین‌آلات با مشکلات جدی روبه‌رو شوند و از سوی دیگر به‌کارگیری ماشین‌های کشاورزی در زمین‌های کوچک به‌صرفه نیست و به‌دلیل خرده‌مالکی خریداری وسایل کشاورزی با این قیمت‌های گزاف از عهده کشاورزان خارج است و حتی آن‌هایی که تراکتور یا کمباین دارند، برای تهیه لاستیک، سوخت، تأمین قطعات و تعمیرکار با مشکل روبه‌رو هستند؛ به‌همین دلیل است که برخی از کشاورزان عطای خریداری ماشین‌آلات مکانیزه را به لقایش می‌بخشند.

معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان‌رضوی با بیان این‌که افزایش کمیت، کیفیت و راندمان محصولات تولیدی با توسعه و تجهیز مکانیزاسیون محقق می‌شود، گفت: این امر نیز موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد کشاورزان می‌شود، طی سال‌های گذشته تلاش و منابع اعتباری بسیاری برای افزایش شاخص مکانیزاسیون در این استان به‌کار گرفته ‌شده است.

سیدجعفر حاجی‌‌مجتهد با بیان این‌که سال گذشته 822 میلیارد و 500 میلیون ریال تسهیلات از محل خط اعتباری مکانیزاسیون استان در این بخش پرداخت شد و برای امسال نیز معادل یک‌هزار و 234 میلیارد ریال تسهیلات برای این منظور در نظر گرفته ‌شده است، بیان کرد: استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی در نهایت به سود کشاورز و بهره‌بردار است، به‌عنوان‌مثال در کاشت دستی یک هکتار گندم باید 330 تا 340 کیلوگرم بذر پاشیده شود که این مقدار با استفاده از دستگاه و به‌صورت مکانیزه 220 کیلوگرم بذر در هر هکتار است و این به معنای صرفه‌جویی 100 کیلوگرم گندم در هر هکتار است.

وی بابیان این‌که سطح مکانیزاسیون بخش کشاورزی در این استان هم‌اکنون به 8/1 اسب بخار در هر هکتار افزایش پیداکرده است، افزود: این درحالی است که سطح مکانیزاسیون بخش کشاورزی در سال 1392 معادل 2/1 اسب بخار در هکتار بود. همچنین باید گفت مکانیزاسیون در بخش‌های مختلف کشاورزی با ایجاد خط اعتباری توسط دولت تدبیر و امید از سال 92 مورد توجه قرار گرفته است.

کمک به کشاورزان مشهدی

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مشهد با بیان این‌که همه‌ ساله ضمن در اختیار گذاشتن تسهیلات برای خریداری ماشین‌آلات کشاورزی نسبت به تأمین ماشین‌آلات برای برداشت محصول سایر کشاورزان نیز برنامه‌ریزی می‌شود، گفت: به‌طور مثال درحال‌حاضر که در فصل برداشت غلات هستیم، پیش از فرارسیدن فصل درو طی نشستی که با کمباین‌داران منطقه داشتیم، نسبت به تعیین نرخ برداشت انواع کمباین در هر هکتار اقدام کردیم.

امید طهماسبی‌زاده با بیان این‌که گروه‌های برداشت متشکل از کارشناسان مجرب مستقر در مدیریت و مراکز جهاد کشاورزی دهستان‌های تابعه این شهرستان بر کار برداشت و تنظیم کمباین‌ها نظارت دارند، ادامه داد: بیش از 100 دستگاه کمباین‌کار در این شهرستان فعالیت دارند که از تعداد 82 دستگاه به کمباین‌های مهاجر تعلق دارد؛ از سوی دیگر این شهرستان با داشتن بیش از 100 کمباین یکی از شهرستان‌های برتر استان از نظر تعداد کمباین است و درحال‌حاضر بیش از 95 درصد برداشت غلات این شهرستان به‌صورت کاملاً مکانیزه انجام می‌شود.

وی بیان کرد: برای کمک به کشاورزان و تسهیل برداشت محصول حتی درخصوص تأمین سوخت کمباین‌ها نیز برنامه‌ریزی لازم انجام پذیرفته است؛ از همین‌رو سهمیه سوخت کمباین‌ها‌ی بومی به‌صورت ماهانه و کمباین‌های مهاجر 15 روزه تأمین می‌شود.

در نهایت باید دید تمهیداتی که مسئولان از آن سخن می‌گویند تا چه اندازه عمل می‌شود، فعلاً که گذر دلار از پله 23 هزار تومان امید‌ها برای بهبود اوضاع را کمرنگ کرده است.